केळी लागवड

 निर्मला फार्म-भाग चौदा - केळी लागवड .

प.पू.श्री माताजींच्या कृपेत यावर्षी शेतात केळीचे पिक करायचे हे 2023 डिसेंबरच्या शेवटच्या आठवड्यात ठरले होते. केळीचे पिक करण्याचे कारण होते ऊसाचे पिक साखर कारखान्यास पाठविण्यास होणारा त्रास.ऊस तोडणाऱ्या टोळीच्या अपेक्षा दरवर्षी वाढतच चालल्या आहेत.

ऊस तोडणी कामगारांना साखर कारखान्याकडून पैसे मिळतात. तेच काम करण्यासाठी ऊस तोडणी कामगार शेतकऱ्याकडून एकरी एक-दोन ते चार-पाच हजार रुपये मागतात, टोळीला एखादे जेवण अपेक्षित करतात,ऊस वाहतूक करणाऱ्या ट्रॅक्टर ड्राइव्हरला खेपेला दोनशे, अडीचशे रुपये आणि जेवणाचा डबा द्यावा लागतो .बरं इतकं सगळं करूनही ते ऊसाचा फड सलग तोडतील याचा भरोसा नाही. माझ्याच शेतातून हे लोक फड अर्धवट ठेवून दुसऱ्या शेतकऱ्याकडे गेल्याची उदाहरणे आहेत. असे का? याची कारणे साखर कारखाना अधिकारी, कारखान्यास ट्रॅक्टर आणि टोळी पुरवणारी एजन्सी, टोळीचा ठेकेदार, गरजवंत शेतकरी,इ. कोणही असू शकतो.सहकारी साखर कारखाने खाजगी झाल्याचे हे दुष्परिणाम आहेत.कारखान्यातील अधिकाऱ्यांना हे सर्व प्रकार माहित आहे पण ते लेबर आणि एजन्टना सांभाळण्यासाठी शेतकऱ्यांच्या तक्रारी कडे दुर्लक्ष करतात. दुसरं कारण पिक बदल. किती वर्ष शेतात तेच तेच पिक घ्यायचे. या शिवाय केळीच्या पिकात ऊसापेक्षा खर्च जास्त असला तरी फायदा पण जास्त आहे .

जानेवारीच्या पहिल्या आठवड्यातच जय विजय ऍग्रो, इंदापूरचे श्री जयकुमार शिंदे यांच्याकडे जैन उद्योग समूह जळगाव यांच्याकडील  G9  टीश्यू  कल्चर व्हरायटीची केळी रोपे बुक केली होती. 15 जुलै ही रोपे मिळण्याची तारीख होती पण प्रत्येक्षात 7 ऑगस्ट रोजी रोपे शेतावर आली. रोपे उरतवून घेण्यासाठी रणजित आणि त्याचे वडील दादासाहेब डोंगरे यांची खूप मदत झाली.पोपट आणि त्याची पत्नी तर मदतीला होतेच. रोपे आल्यानंतर ती या वातावरणास जुळवून घेण्यासाठी 4 -6 दिवस वाड्यासमोरच ठेवली आणि नंतर 12,13 आणि 16ऑगस्ट रोजी रोपांची लागण पूर्ण झाली .

शेतात केळी रोपे लावण्याच्या विविध पद्धती आहेत. ओळीने साडेपाच बाय साडेपाच, पाच बाय सात ,चार बाय आठ फूट इ. मी पाच बाय सात फुटावर केळी लागवड केली आहे. या पद्धतीत एका एकरात 1244 रोपे लागतात. रोपाची किंमत 18.75 ₹ आहे.रोपांच्या बुकिंग साठी 6 ₹ घेतले गेले होते आणि रोपे येण्यापूर्वी पूर्ण रक्कम भरावी लागली होती . केळीची सुरु आणि खोडवा अशी दोन पिके घेतली जातात. काही शेतकरी तिसरे किंवा त्यापेक्षा अधिक वेळा पण पीक घेतात. नॉर्मली एकरामागे 100 रोपे जास्त मागविली जातात. रोपे खराब झाली तर शिल्लक असावीत म्हणून जास्त रोपे मागविली जातात. वापरली गेली तर ठीक नाहीतर ऐनवेळी इतर शेतकऱ्यास हवी असतील तर विकायची पद्धत आहे.

हल्ली केळी लागवडीत बरीच सुधारणा झाली आहे. शेतात एकरी किमान चार ट्रॉली शेणखत बेडवर टाकले जाते. अकलूज भागात दीड रुपयास एक रोप याप्रमाणे लागवड करणाऱ्या टीम्स आहेत. या टीम प्रवास खर्च पण घेतात. लागवड करताना प्रथम सात फुटावर ल्याटरल सरळ केल्या जातात, सबमेन लाईन पासून अडीच फूट अंतरावर दोरी लावली जाते आणि मग दर पाच फुटावर दोरी लावून थोडेसे निंबोळी खत आणि थायमेंट टाकून मार्किंग केले जाते आणि केळी रोप लावले जाते यामुळे उभ्या आडव्या लाईन मध्ये रोपे सरळ रेषेत दिसतात. रोगाचा प्रादुर्भाव होऊ नये म्हणून दुसऱ्याच दिवशी Drenching ( पातळ औषधाने रोप भिजविणे.) केले जाते.शेणखत विस्कटणाऱ्या, खुरपण करणाऱ्या पुरुष, महिलांच्या टीम आहेत. शेतातली कामे करण्यासाठी स्वतःकडे मनुष्यबळ नसेल तर हरकत नाही पण तुमच्याकडे पैसा पाहिजे.प्रत्येक प्रकारचे काम करायला यंत्रणा उपलब्ध आहे.अकलूज येथील शंकर पाटोळे यांच्या टीमने छान केळी लागवड केली आहे.श्री नितीन रानडे लागवडीच्या दिवशी शेतावर आले होते. त्यांनी ट्रॅक्टर चालवून केळी रोपे वाहतूक करण्याचा आणि शेतात मदतीचा आनंद घेतला. ऊसापेक्षा केळीचे पिक तसे खर्चिक आणि नाजूक पिक आहे त्यामुळे आकाश जाधवच्या सल्लामसलतीने केळी पिक घेतले जाणार आहे.

पोपट दळवी कुटुंबाचा यात महत्वाचा रोल राहणार आहे. सुदैवाने पोपटला केळी पिकाचा अनुभव आणि जान आहे. ही तर सुरुवात आहे. केळी हे बारा महिन्याचे पीक आहे. अजून बरीच कामे, करावी लागणार आहेत .

यावर्षी हा घाट घातला आहे. आता निसर्ग देवता, शाखंभरी देवता,ऋतंभरा प्रज्ञा देवता,ग्राम देवता, पंचमहाभूत(भूमी, जल, अग्नी, वायू, आकाश) यासह प्रकाश आणि चैतन्य देवता यांनी प्रसन्न होवून आमच्यावर  कृपा करावी अशी मी प्रार्थना करतो. शेतकरी सुखी तर जग सुखी.

लेखक...

योगीराज देवकर.

Motivation Academy